Als je teveel kritiek geeft, blijft je puber van jou houden – maar minder van zichzelf
Je puber houdt van je. Met heel zijn hart. Onvoorwaardelijk. Daar hoef je niets voor te doen. Maar langzaam, haast onmerkbaar, kan er iets schuiven. Niet in hun liefde voor jou, maar in hun liefde voor zichzelf.
En dat gebeurt vaak niet omdat jij schreeuwt, of onaardig bent. Het gebeurt subtieler. Omdat jij corrigeert. Steeds weer.
Je bedoelt het goed. Je wilt helpen, begeleiden, richting geven. Maar wat voor jou klinkt als betrokkenheid, klinkt in het hoofd van je kind vaak als: ik ben niet goed genoeg.
Herkenning: de krasjes in hun spiegel
Ouders vertellen vaak:
– Je fronst bij hun kamer en zij horen: mijn plek is niet goed genoeg.
– Je geeft tips bij hun presentatie en zij horen: ik kan het niet zelf.
– Je prijst een 8 en zij denken: bij een 6 ben ik minder waard.
Elke correctie voelt voor jou klein, een detail. Maar voor hun zelfbeeld is het een krasje in de spiegel. En krasjes blijven zichtbaar, ook als jij ze zelf allang niet meer ziet.
Kinderen hebben een verbazingwekkend goed geheugen voor blikken, zuchten en kleine opmerkingen. Ze vertalen die niet naar: mijn ouder bedoelt het goed. Ze vertalen het naar: ik faal. En die gedachte nestelt zich langzaam in hun zelfbeeld.
Inzicht: analyse versus aanwezigheid
De harde waarheid: teveel kritiek is systemische zelfafwijzing met een glimlach. Het lijkt liefdevol. Het voelt voor jou als begeleiden. Maar in de onderstroom zeg je eigenlijk: je bent pas waardevol als je het beter doet.
En kinderen passen zich aan. Niet om het goede te doen, maar om jouw goedkeuring te verdienen. Ze leren hun gedrag af te stemmen op jouw gezichtsuitdrukking in plaats van hun eigen kompas.
Vraag jezelf dus eens af: wil je dat je kind zich gezien voelt, of geanalyseerd? Wil je dat hun innerlijke stem later fluistert “Ik ben goed zoals ik ben”, of “Ik moet altijd beter”?
De spiegel die barst op fluistervolume
De stem van een ouder wordt de innerlijke stem van een kind. Dat is geen metafoor, dat is psychologisch bewezen.
Als jij vaak zegt:
“Waarom pak je het niet anders aan?”
“Zou je dat wel doen?”
“Als jij nou gewoon even luistert…”
dan worden dat later hun eigen gedachten:
“Doe het beter.”
“Waarom ben ik zo?”
“Wat is er toch mis met mij?”
En zo ontstaat een innerlijke criticus die maar moeilijk tot zwijgen te brengen is. Die stem reist mee naar volwassenheid, naar hun relaties, hun werk, hun dromen.
Waarom we zo vaak corrigeren
We corrigeren niet omdat we willen afbreken. We doen het omdat we bang zijn. Bang dat ze falen, dat ze kansen missen en dat wij falen als ouder. Die angst vertaalt zich in micro-opmerkingen, goedbedoelde tips, kleine zuchten. Maar je kind voelt dat als druk. En druk slijt sporen in hun zelfbeeld.
Een klein experiment
Probeer dit eens: slik komende week 80% van je correcties in. Laat details los.
Wat er gebeurt? Nee, je puber verandert niet in een losgeslagen projectiel. Ze leren juist meer dan je denkt. Want ineens is er ruimte. Ruimte om zelf te proberen, te falen, te leren. Misschien worden ze wat vrijer. Wat zekerder. Wat zachter voor zichzelf. En dat is precies wat je hen wilt meegeven. Natuurlijk wil je dat je kind iets bereikt. Tuurlijk. Je wilt dat je puber slaagt. Dat ze hun talenten gebruiken, kansen grijpen, stevig staan. En eerlijk: soms ook omdat jij denkt: wat zullen anderen zeggen als ze het niet redden? Maar je puber is geen wandelend CV. Geen bonuslevel dat jij moet behalen. Geen upgrade van jouw leven. Ze zijn een eigen mens, met hun eigen chaos, charme en keuzes. En die keuzes maken ze sterker, juist als jij stopt met voortdurend bijsturen.
Liefde als thuisbasis – geen prestatiebeloning
Laat jouw liefde geen beloning zijn voor prestaties. Laat het de basis zijn.
Een zachte plek om te vallen. Zonder “je moet”, “je zou”, of “waarom deed je niet”.
Grenzen zijn nodig. Natuurlijk. Maar stel ook zachtheid in. Stilte. Ruimte. Zodat je kind leert:
“Ik ben goed zoals ik ben. Ik hoef geen perfectie te leveren om geliefd te worden.”
Quick win: 5 stappen naar minder kritiek en meer verbinding
– Check je intentie. Vraag jezelf: wil ik écht helpen, of wil ik dat het sneller of netter gaat?
– Begin met erkenning. Zeg eerst wat goed gaat: “Wat fijn dat je eraan begonnen bent.”
– Gebruik suggesties in plaats van bevelen. Niet: “Waarom doe je dat niet anders?” Wel: “Wat zou er gebeuren als je dit zo probeert?”
– Focus op het proces, niet op perfectie. Complimenteer de moeite, niet alleen het resultaat.
Slik 80% van je kritiek in. Je zult zien: je puber ontspant en leert meer dan je dacht.
Het verschil dat dit maakt als jij verandert van corrigerende ouder naar aanwezige ouder, gebeurt er dit:
– Je puber voelt zich gezien, niet geanalyseerd.
– Hun zelfbeeld groeit in plaats van krimpt.
– Er ontstaat meer openheid en vertrouwen.
Jouw stem wordt hun innerlijke steun, niet hun innerlijke criticus.
Dat is het verschil tussen liefde die afbreekt en liefde die bouwt.
Conclusie
Kritiek is soms nodig. Maar als het je standaardtaal wordt, spreek je niet meer met liefde maar met eisen. Je puber houdt sowieso van je, onvoorwaardelijk. Maar als jij steeds inbreekt op hun ruimte, leren ze vooral minder van zichzelf te houden.
Laat jouw stem niet de reden zijn dat hun innerlijke stem hen afbreekt. Laat jouw stem juist de fluistering zijn die zegt: Je bent goed zoals je bent.
*Externe bron: Meer lezen over de impact van ouderlijke kritiek? Zie Universiteit Leiden.
